క్రమాలంకార ద్వికర్ణ బంధ కందం

క్రమాలంకారం అంటే కొన్ని వస్తువులని ముందుగా చెప్పి, ఆ తర్వాత వానితో క్రమంగా అన్వయించునట్లు, మరికొన్ని వస్తువులను కూర్చడం. పద్యరచనకి సంబంధించినంతవరకు, పద్యంలోని కొన్నిపాదాల్లొ ప్రశ్నలకి సమాధానాలు అదే పద్యంలో (చివరిపాదం) లో లభ్యమయ్యేట్టుగా రాయడం (ఇంతకు మించి పరిధి ఉందని నా అభిప్రాయం).

ఇప్పుడు అదే ప్రయోగాన్ని, బంధ కవిత్వంగా మార్చాలని చిన్న ప్రయత్నం. ఇంతకుముందు, కర్ణబంధ కందాన్ని ప్రయత్నించాను. ఇప్పుడు అదే ప్రక్రియని 8 x 8 మాత్రిక లోనె రెండు ప్రధాన కర్ణాలకి వర్తింప జేస్తే, అది ద్వికర్ణ బంధకందం అవుతుంది. ఇప్పడు ఆ రెండు కర్ణాలలో, పద్యం లో అడిగిన ప్రశ్నలకి సమాధానాలుంటే, క్రమాలంకార ద్వికర్ణ బంధ కందం అవుతుందన్నమాట.

Imagine a chess board. Assume that the top-left corner square is numbered as (r1,c1). The first principal diagonal is now given by the squares (r1,c1), (r2,c2),..., (r8,c8) and the second principal diagonal is given by the squares (r1,c8), (r2,c7),..., (r8,c1) .

Let us try embedding the answer to the first question in the 1st half of the 1st diagonal, 2nd answer in the 1st of 2nd diagonal, 3rd answer in the 2nd half of the 1st diagonal and finally, the 4th answer in the 2nd half of the 2nd diagonal.

1st answer: బిలబిల
2nd answer: కిలకిల
3rd answer: విలవిల
4th answer: కలశం
1st principal diagonal is: బిలబిల కలశం
2nd principal diagonal is: కిలకిల విలవిల

Our job is to write a కంద పద్యం such that when all of its letters are arranged in the form of a an 8x8 matrix, its principal diagonals should contain the above answers. For the purpose of this puzzle, we group the two letters in the 2nd and 4th padams as a single letter, relaxing the సర్వలఘుకంద requirement.

That is, we want to solve the following న్యస్తాక్షరి:

కం||
బి . . . | . . . కి | . ల . . |
. . ల . | . . బి . | . కి . . | . . . ల | ల . . .|
. . . వి | క . . . | . . ల . |
. ల . . | . వి . . | . . శ . | ల . . . | . . ం|

Here is my poorana:

కం||
బిలమున చెదలకి గలరొద?
కలల అలల బిరుదుకి రవికయగు లలన వాం
జ్ఞ్మలము? వికలహృదయ కలము?
లలన జడవిరియగ కుశములవలెయది శభo?

Being more explicit,

బిలమున చెదలకి గలరొద? బిలబిల
కలల అలల బిరుదుకి రవికయగు లలన వాంజ్ఞ్మలము? కిలకిల
వికలహృదయ కలము? విలవిల

లలన జడవిరియగ కుశములవలెయది శుభం? కలశం [It requires a stretch of imagination :). ఒక స్త్రీ శరీరాకృతి పుటాకర దర్పణం వలె, లేక ఒక మఱ చెంబుని పోలి ఉంటుంది. కుశము అనేద ఒక రకమైన గడ్డి. దర్భలు మామిడాకులు, మీద ఏటవాలుగా కొబ్బరికాయ తో ఉన్న కలశమును పోలి ఉంటుంది. ఆ స్త్రీ శ్రావణలక్ష్మి అవ్వొచ్చు, లేదా కల్పనారాయ్ కావొచ్చు. :)]

బంధ పద్య కవిత్వం - how to

కర్ణబంధ కందం, చతురంగ బంధ కందం మొదలైవి బంధ పద్య కవిత్వ లోకొన్ని అంశాలు. మరి వీటిని ఎలా సాధన చెయ్యాలి. దీనకి సమాధానమే ఈ టపా. ఒక రెండు బంధ కంద పద్యాలని రాయడం ద్వారా, నేను అనుభవపూర్వకంగా తెలుసుకున్నవిషయాని చెప్పదలచకొన్నాను.

నేను వివరించబోయే ప్రయోగం కర్ణబంధ కంద పద్యానికి సంబంధించినదే అయినా, ఈ method మిగతా బంధ పద్యకవిత్వాలకి వర్తిస్తుందని అనుకొంటున్నాను. ఇక వివరాలలోకి పోతే,

కర్ణ బంధ కందం అనగా, ఒక సర్వలఘుకంద పద్యంలోని అక్షరాలని 8x8 మాత్రికలా అమర్చి, అమర్చగా వచ్చిన మాత్రిక ప్రధాన కర్ణం (principal diagonal) ఒక అర్ధవంతమైన వాక్యాన్నిస్తే, అప్పుడా పద్యం కర్ణ బంధ కందం అవుతుంది.

ఉదాహరణకి, కర్ణంలో ఇమడ్చదల్చుకున్న వాక్యం - రుధిరనిధి నలుపు (Black blood bank - ఈ మధ్య వార్తల్లో వస్తున్న రక్తనిధినుద్దేశిస్తూ) అనుకుందాం . పద్యానికి, ఈ వాక్యానికి ఎటువంటి సంబంధం ఉండకూడదు అన్నది, మరొక (optional) నిబంధన. ఒక విధంగా పరికిస్తే, బంధ కవిత్వం అనేది, న్యస్తాక్షరే. We adopt this line of thought.

Step-1:
Let us group four letters at a time, and separate those groups by "|". Place the required letters at the respective locations forming the "న్యస్తాక్షరి":
|. . . . | . . . రు | . . . . |
|. . ధి . | . . . . | . ర . . | . . . . | ని . . .|
|. . . ధి | . . . . | . . న . |
|. . . . | . లు . . | . . . . |పు . . . | . . . .

Step-2:
Difficult to fill are the 2nd and 3rd padams as we have ధి in them. The only words I can think of with ధి are, జలధి, అంబుధి, పెన్నిధి etc., and words that start with ధి are, ధిషణుడు (బృహస్పతి). So, let us fill the padams with what we know.

|. . . . | . . . రు | . . . . |
|జలధి . | . . . . | . ర . . | . . . . | ని . . .|
|. . . ధి |షణుడు . | . . న . |
|. . . . | . లు . . | . . . . |పు . . . | . . . .

Step-౩:
We have decided the ప్రాసాక్షరం - ల due to జలధి. పు in the 4th padam is the యతిస్థానం. Therefore, we also need to begin 4th padam with పుల/పులి, పెల/పెలు, బుల, బె, etc.. I chose to use పులకిత.

|. . . . | . . . రు | . . . . |
|జలధి . | . . . . | . ర . . | . . . . | ని . . .|
|. . . ధి |షణుడు . | . . న . |
|పులకిత| . లు . . | . . . . |పు . . . | . . . .

but the word పులకరములు fits exactly. Lesser the number of constraints, the better it is.

|. . . . | . . . రు | . . . . |
|జలధి . | . . . . | . ర . . | . . . . | ని . . .|
|. . . ధి |షణుడు . | . . న . |
|పులకర| ములు . . | . . . . |పు . . . | . . . .

Step-4:
Completing the fourth padam is much more difficult now, since we dont know yet what we want convey in the poem. I dont know about కవయిత్రులు, but for me, nature, women, God are easy describe (think about విష్ణుసహస్రనామాలు and లలితాసహస్రనామాలు). I choose to describe a woman, and the word వనరుహలోచన occured to me. See where it fits now,

|. . . . | . వనరు | హ. . . . |
|జలధి . | . . . . | . ర . . | . . . . | ని . . .|
|. . . ధి |షణుడు . | . . న . |
|పులకర| ములు . . | . . . . |పు . . . | . . . .

Step-5:
Instead of లోచన/లోచని, use నయని since we need to use లఘువులు only. I am not sure if it should be నయన instead of నయని.

|. . . . | . వనరు | హనయని|
|జలధి . | . . . . | . ర . . | . . . . | ని . . .|
|. . . ధి |షణుడు . | . . న . |
|పులకర| ములు . . | . . . . |పు . . . | . . . .

Step-6:
We need one more adjective to complete the first padam. It should have the ల/లి/లు... as its second letter. How about లలిత పద

|లలిత ప|ద వనరు | హనయని|
|జలధి . | . . . . | . ర . . | . . . . | ని . . .|
|. . . ధి |షణుడు . | . . న . |
|పులకర| ములు . . | . . . . |పు . . . | . . . .

Step-7:
How do we handle జలధి. In the first padam we are saying something about a flower floating on water and what it symbolizes. What lies beneath a deep lake? It is the darkness. While the visible part, the flower, signifies the outward beauty, its root, the darkness that does not have any impurities in it symbolizes the inner beauty. రజని is the darkness. What kind of darkness is it, and where do see it?

|లలిత ప|ద వనరు | హనయని|
|జలధి ని |సమకొను | . ర . ర|జని . . | ని . . .|
|. . . ధి |షణుడు . | . . న . |
|పులకర| ములు . . | . . . . |పు . . . | . . . .

Why did I place రజని such that జ occurs at the beginning of the 4th group in this padam. Because, that is the యతిస్థానం.

Step-8:
We need some వ్యర్ధపదాలు, the fillers, to complete the left-outs, to get

|లలిత ప|ద వనరు | హనయని|
|జలధి ని |సమకొను | సుర సర|జని . . | ని . . .|
|. . . ధి |షణుడు . | . . న . |
|పులకర| ములు . . | . . . . |పు . . . | . . . .

Step-9:
We have బృహస్పతి troubling in the 3rd padam. How do we connect the women being described with బృహస్పతి in the 3rd padam. We need the help of her man.

|లలిత ప|ద వనరు | హనయని|
|జలధి ని |సమకొను | సుర సర|జని విభు| ని . . .|
|. . . ధి |షణుడు . | . . న . |
|పులకర| ములు . . | . . . . |పు . . . | . . . .

Step-10:

She wins the heart of her man by her deeds, devotion, love

|లలిత ప|ద వనరు | హనయని|
|జలధి ని |సమకొను | సుర సర|జని విభు| ని తపం|
|బులను ధి |షణుడు . | . . న . |
|పులకర| ములు . . | . . . . |పు . . . | . . . .

Step-10:
She is so smart that she can please (పులకరములు) even బృహస్పతి with her arguments.

|లలిత ప|ద వనరు | హనయని|
|జలధి ని |సమకొను | సుర సర|జని విభు| ని తపం|
|బులను ధి |షణువ|చనమునను|
|పులకర| ములు బడ | యునటుల |పు . . . | . . . .

Step-11:
పురిగొలుపడం is the only word that I could think which completes the poem*.

|లలిత ప|ద వనరు | హనయని|
|జలధి ని |సమకొను | సుర సర|జని విభు| ని తపం|
|బులను ధి |షణువ|చనమునను|
|పులకర| ములు బడ | యునటుల |పురిగొలు |పుభువిన్


Before I followed the above approach, the న్యస్తాక్షరి approach, I tried the puzzle using the 8x8 matrix as the building block . But we are trained to solve a conventional padyam. So, just recast the బంధ కవిత్వం as a న్యస్తాక్షరి, and everything seems to fall in place. Without loss of generality, the above method is applicable to other బంధ పద్య కవిత్వాలు.

* there may be some mistakes in my poorana, but what the heck, I tried. I may have failed, though.

కర్ణ బంధ కందం - (సెగటు/Bishop move)

చ‘తురంగ’గతి బంధ కందము ఇక్కడ. మరి వెరే ఏరకంగా ప్రయత్నంద్దాం అనుక్కుంటే, కర్ణం (main diagonal) తీసుకుంటే అనిపించింది.

కం||
లలితపద వనరుహనయని,
జలధిని సమకొను సురసరజని, విభుని తపం
బులను, ధిషణు వచనమునను
పులకరములు బడయునటుల పురిగొలుపు భువిన్.

ఎఱ్ఱరంగులో ఉన్నవి న్యస్తాక్షరాలు. పద్యాన్ని, 8 x 8 మాత్రిక గా అమరిస్తే,

ల	లి	త	ప	ద	వ	న	రు
హ	న	య	ని	జ	ల	ది	ని
స	మ	కొ	ను	సు	ర	స	ర
జ	ని	వి	భు	ని	త	ప	౦
బు	ల	ను	ధి	ష	ణు	వ	చ
న	ము	న	ను	పు	ల	క	ర
ము	లు	బ	డ	యు	న	టు	ల
పు	రి	గొ	లు	పు	భు	వి	న్

కర్ణ బంధం కావించబడ్డ వాక్యం (బలిసిన మనుజుల) "రుధిర నిధి నలుపు". చదరంగం బోర్డులో సెగటు నడక, మొదటి గడి top,right corner (r1,c8)లో మొదలయ్యి (r2,c7),(r3,c6),.., .లమీదుగా సాగి (r8,c1) దగ్గర ముగుస్తుంది.

బంధకవిత్వం is like watermarking/cryptography. What I tried in particular here is to bring some contrast between the poem and its watermark.

చ‘తురంగ’గతి బంధ కందము

చ‘తురంగ’గతి బంధ కందము రాయాలంటే, ముందు సర్వలఘుకందం ఒక్కటైనా రాయాలని, నిన్న ఒకటి రాసాను. ఆంధ్రామృతం బ్లాగులో మొదటగా చూసిన చ‘తురంగ’గతి బంధ కందము ప్రయత్నిద్దామని సంకల్పిచాను. కాకపోతే ఆచార్య చింతా రామకృష్ణారావుగారు చేసిన ప్రయోగం కొంచం కష్టమనిపించి, సరళమైన విధంగా, paved road మీద తురగగమనం సాగింది.

కం||
కలువ తళుకుబెళుకుల చెలి
యల కులుకులొలుకు కనులవియగు జిగిబిగి సొం
పుల శృతిలయగతులు వలపు
గొలుసులు ముడిపడి అలజడి గొలిపె నిలకడన్

8 x 8 పట్టికలో అమరిస్తే

క	లు	వ	త	ళు	కు	బె	ళు
కు	ల	చె	లి	య	ల	కు	లు
కు	లొ	లు	కు	క	ను	ల	వి
య	గు	జి	గి	బి	గి	సొ	౦
పు	ల	శృ	తి	ల	య	గ	తు
లు	వ	ల	పు	గొ	లు	సు	లు
ము	డి	ప	డి	అ	ల	జ	డి
గొ	లి	పె	ని	ల	క	డ	న్

చ‘తురంగ’గతి బంధం కావించబడ్డ వాక్యం "కలువచెలియకనులసొగసులు". చదరంగం బోర్డులో గుఱ్ఱం నడక, మొదటి గడి top,left corner (r1,c1) లో మొదలయ్యి రెండు అడ్డం (ఎడమనుంచి, కుడికి) ఒక నిలువు, ఇలా సాగింది. ఈ నడకలో సౌలభ్యం , ప్రతి మూడు అక్షరాలు ఏలాగూ ఒక అర్ధం వచ్చే వరుసలోనే ఉంటాయి. ఉదాహరణకి, చెలియ. ఇందులో ఉన్న మరో విశేషం, (r1 c1) దగ్గర మొదలైతే, (r6,c8) దగ్గర బోర్డు బయటకి వచ్చేస్తాం అంతరాయం లేకుండగా. అలాకాకండా, రెండు నిలువు, ఒక అడ్డం వేసినప్పుడు, వాక్యనిర్మాణం కొంచం క్లిష్టతరం అవుతుంది. మరొక విషయం, రెండవ పాదంలో, చివరి అక్షరం "సొం" ని "సొ + ం" గా విడగొట్టడం జరిగింది. ఇది సర్వలఘు కందం అవుతుందో అవదో తెలియదు మరి. అంటే, "డన్ = డ + న్" కి ఇచ్చిన exception, ఇక్కడకూడా వర్తిస్తుందా మరి? వర్తిస్తుందనే అనుకుంటున్నాను.

కాంగిరేసు బానిసల ప్రార్ధన - సర్వలఘు కందం

కం||
అనుదినము కొలిచెదను, మరి
నిను తలచెదను, వలచెదను, నిజము ఒలిచెదన్.
వినుడు అతిశయము విడి వడి
గను ఒసగుము పలు పదవులు గణములు గనులున్.

ఊకదంఫుడు గారి సందర్భోచిత సవరణతో ఈ కరకర లాడే కందవేపుడు :)

కం||
అనుదినము కొలిచెదను, మరి
నిను తలచెదను, వలచెదను, నిజము ఒలిచెదన్.
వినియె అతిశయములను వడి
గను ఒసగుము పలు పదవులు గణములు గనులున్.

నెలనెలా వెన్నెల్లో జె.వి.రమణమూర్తి గారి మెరుపు

ఈ నెల "హ్యూస్టన్ లో నెలనెలా వెన్నెల"లో జె.వి. రమణమూర్తి గారు ప్రత్యేక వక్తగా పాల్గొన్నారు. వింజమూరి అనసూయ గారు కూడా పాల్గొన్నారు.

రమణమూర్తిగారి -కంచు కంఠం, స్ఫురద్రూపం, స్పష్టమైన ఉఛ్ఛారణ, అన్నిటికీ మించి, నాటకం పట్ల ప్రేమ - ఆయన్ని రంగస్థలం పై అత్య్త్తమనటుడిగా తీర్చిదిద్దాయనడంలో సందేహంలేదు. అసలు నటన అంటే నిర్వచనం ఆయన మాటల్లో - acting is the art of listening. అలాగే దర్శకుడు అంటే - expert audience. సినిమాకి, నాటకానికి ఉన్నతేడా, సినిమాలో దర్శకుడి పాత్రఏంటి -ఇంకా ఎన్నో విషయాలు ప్రేక్షకులతో పంచుకున్నారు.

మరి కన్యాశుల్కం గురించి ప్రత్యేకంగా చెప్పఖ్ఖరేదు - అది ఆయన ఊపిరి. దూరదర్శన్ వారి కోసం కన్యాశుల్కం - మొత్తం 19 భాగాలు -నిర్మించారు. . ఈ version లో ఆయన గిరీశాన్ని చివర్లో పరివర్తన చెందిన వాడిగా మలిచేరు. ఇదే విషయాన్ని ఒక ప్రేక్షకుడు (సుదేష్) అడుగుతూ - "అప్పారావు గారికి మాత్రమే పాత్రని, కథని మార్చే హక్కు ఉంది. మీ వివరణ ఏంటి" అన్నందుకు, దాదాపు అరగంటపైన ఆ ఒక్క విషయంమీదే మాట్లాడుతూ -

అప్పారావు గారు అప్పటి సాంఘిక పరిస్థుతలకి కొంచం తలవంచుతూనే - damn it కథ అడ్డం తిరిగింది - అంటూ పాత్రని సంశయంలో పడవెయ్యాల్సి వచ్చింది

అంటూ అసలు కన్యాశుల్కం రాయడానికి ప్రేరేపించిన వాతావరణం గూర్చికూడా వివరించారు. నాటకంలోని పాత్రలని ఉటంకిస్తున్నప్పుడు నాటకం చూసిన అనుభూతి కలిగింది.
వారికినా పద్యకుసుమాంజలి:

ఉ||
జొన్నలగడ్డయన్ననది ఉజ్వలతారలబింబరూపమౌ
వెన్నెలగడ్డయే. కలడె వేరె గిరీశము కావ్యకన్యకా
వన్నియతెచ్చినట్టునిల? వ్యంగ్యము, రౌద్రము, మోహనమ్మువం
టన్నిరసమ్ములన్ గనెడి ఢాకిని ఢంకము దద్దరిల్లదా?

ఒక్క నాటకం గిరించే కాకుండా సినిమా విశేషాలు కూడా పంచుకున్నారు. ఆయన మొదటిసారి NTR ని కలవడం కోసం, సెట్ లోకి వెళ్తే, ఎదో షూటింగ్ మధ్యలో ఉన్న NTR షూటింగ్ ఆపి - "బ్రదర్, మీరు నన్ను క్షమించాలి. మీ పాత్ర (గిరీశం) ని నేను వెయ్యాల్సి వచ్చింది...."అంటూ కరచాలనం చేసి పరిచయం చేసుకున్నారుట. ఇలా ఎన్నో. కార్యక్రమం అయిపోయిన తరువాత ఒక ప్రేక్షకుడి (రవి) స్పందన ఇలా ఉంది:

I came to the program with total focus on food. I was very hungry when I arrived wanting to eat immediately but I completely forgot about it as the program started unfolding. The evening turned out to be another real vennela. I really liked the answers from him. His answers are almost like a presentation of a thesis. He can be easily awarded a doctorate on Kanya Sulkam. His subject matter expertize impressed me. I never read any books all my life. Many friends asked me either read or watch Kanya Sulkam but I did not unfortunately (fortunately now?).

I feel that I am very blessed in many ways and listening about the Kanya Sulkam from the original Gireesam (patent owner?) is one of those fortunes. His narration or analysis of the writer's perspective with all possible permutation that are required in all the characters is a well thought out and structured observations. I found him very scientifically entertaining.

I am very fortunate to come across great teachers all my life as all my teachers since my childhood always understood me and did their best to expand or clarify on my questions. I found one such teacher in him. His observation are very genuine and authentic in nature. He did not even miss to share his thoughts on SWAASA n DHYAASA which really impressed me. His remarks on DHYAAASA (mind and its tricky nature) seemed like passing remarks and silly or lighter side of the discussion but it sounded like the essence of his life. In fact he shared a great secret with us in a very casual manner.

His very well structured ( like SQL) presentation on the issues of those times and the evolution of Kanya Sulkam seemed like a dissertation. His talk not only covered his career but also his spiritual perceptions too. I somehow felt he is very simple and honest to the best of his ability. I found one more great teacher in him. I am a product of many great teachers and good bosses. n short it is a great learning experience for me personally. I will watch Kanya Sulakam.

The best part of this great man is he came without expecting anything from the crowd. He did not come to sell, market his products or any prospective ambitions and did not have any worries that somebody would steal his ideas. This aspect highlights his contentment which is career and personal life.

I met a great person.

వింజమూరి అనసూయగారు కూడా దేవులపల్లి కృష్ణశాస్త్రి గారి గురించి కొన్ని విషయాలు ప్రస్తావించారు. ఇదే సంధర్భంలో - సాహితీ-ప్రియుడు బ్లాగర్ సేకరించిన అరుదైన కృష్ణశాస్త్రి గారి ప్రసంగం గురించి వంగూరి చెట్టెన్ రాజు గారు ప్రస్తావించారు. ఆ సభలో అనసూయగారు ప్రారంభగీతం పాడేరుట. "జయ జయ ప్రియభారత.." పాట గురించి చెబుతూ, ఈ పాటకి తనే స్వరకల్పన (ఇళయరాజా కాదు) చేసాననీ కూడా చెప్పారు. 91 ఏళ్ళవయస్సులో ఆవిడా తన మూడవ పుస్తకం - ఎందరో మహానుభావులు - రాసేపనిలో ఉన్నట్టు చెప్పారు.
వారికినా పద్యకుసుమాంజలి:

ఆ.వె||
కృష్ణశాస్త్రి కైత కృతులబాసలు నేర్పు,
వింజమూరి గురుతుదొంతర వింజామర విసరా
స్వరఝరీలలామ సౌరభం గ్రోలగ
మనసున మల్లెల మాలలూగెన్ నా మదిన్ అహా!

ఈ వెన్నెల వీడియో లభించినప్పుడు లింక్ పోస్ట్ చేస్తాను.

ఇదేనండి ఇదేనండి భాగ్యనగరము - తెరవెనుక పాట

జె.వి. రమణమూర్తి గారు "కన్యాశుల్కం" నాటికాన్ని (ఇప్పటికీ) ఒక యజ్ఞం లా నిర్వహిస్తున్న సోమయాజి. రంగస్థలంపై ఆయన అనుభవం 64 సంవత్సరాలు. ఆయన్ని "హ్యూస్టన్ లో నెలనెలావెన్నెల" లో భాగంగా కలిసే అదృష్టం కలిగింది. ఆయన తన సినీ రంగ ప్రవేశం గురించి వివరిస్తూ*

"....నా సినిమా ప్రవేశానికి ప్రధానకారణం "కాళరాత్రి" అనే నాటకం. ఈ నాటక ప్రదర్శనని హైదరాబాదులో చూసిన కొంతమంది సినీ ప్రముఖులు, నన్ను సినిమాల్లో ప్రయత్నించ వలసింది గా కోరారు. అలా ఎల్.వి. ప్రసాద్ గారు మొదటి సినిమా కోసం పిలిచినా, వారి మేనల్లుడు తిలక్ దర్శకత్వంలోనే మొదట నటించే అవకాశం వచ్చింది. అదే ఎమ్.ఎల్.ఏ చిత్రం. అవుట్ డోర్ చిత్రీకరణకోసం చిత్రబృందం కాశ్మీర్ అని, ఊటీ అని, తర్జన భర్జనలు పడుతుండగా, మీకు హైదరాబాద్ అనే ఊరుంది తెలుసా అనేసరికి, సభ్యులందరూ కాసేపు విస్తుపోయి -నిజమే కదూ అనుకుంటూ - అవుట్ డోర్ కోసం హైదరాబాద్ ని ఎన్నుకున్నారు. అప్పట్లో హైదరాబాదు ఎంతో రమణీయంగా ఉండేది. ఇక్కడి ప్రతీ వీధి, ఢిల్లీ పార్లమెంట్ రోడ్ అంత సుందరంగా ఉండేది.....

.. ఏ ప్రదేశం చూసినా సుందరంగా ఉండడం వలన, అలా నాలుగు కార్లలో వెళ్ళి, ఎక్కడంటే అక్కడ ఆగి, కావాల్సిన సీన్స్ - అనుకున్నవి, అనుకోనివి - తీసుకునేవాళ్లం. ఇవన్నీ ఎందుకయ్యా అని తిలక్ ని అడిగితే, చెప్తానుండు అని వాటిని ఒక 600 అడుగులకి కుదించి, కూర్చి, ఆరుద్ర గారిని పిలిచి ఈ దృశ్యమాలిక కి సరిపోయేవిధంగా ఒక పాటరాయమన్నారు. ఆవిధంగా ఇదేనండి, ఇదేనండి భాగ్యనగరము పాట పుట్టింది...."

అంటూ మరెన్నో విషయాల గురించి కూడా మాట్లాడారు. వీడియో లభ్యమైనప్పుడు లింక్ పోస్ట్ చేస్తాను.
చిక్కగా రాసే ఒక కలం కూడా ఇదేనండి, ఇదేనండి భాగ్యనగరము పాటపై ఒక ఊహాగానం చేసింది. విని ఆనందించండి.

* భావం మాత్రమే. యథాతథం కాదు.

రాముడు. ముదమున ఖురాను చదివె

శంకరాభరణం బ్లాగరి ఆచార్య కంది శంకరయ్య గారిచ్చిన సమస్యాపూరణం
1. రాముని జంపి హర్షమున రాక్షసు లెల్లరు నాట్యమాడరే

నా పూరణ

ఉ||
క్షామముతోడిరాజ్యమున గద్దలు భిక్కుల భక్షమైననూ
కామమదమ్ములందు గురిగల్గిన శిక్షకులుండుటే నిజం.
క్షేమము లేనియా వికృతకేంద్రములో దయ విస్మరించి యా
రాముని జంపి హర్షమున రాక్షసు లెల్లరు నాట్యమాడరే

2. రాముడు ముదమున ఖురాను చదివె
నా పూరణ

కం||
నరలోకపు భూకబ్జా
సురులంతంబొందగ సురసురమని విడిచెన్
శరములు రాముడు. ముదమున
ఖురాను చదివెను రహీము కుశలము తోడన్.

బేరుమనేడ్వగలన్ కృపాకరో

వృత్తం రాయాలంటే, అమ్మో అంత పెద్ద పద్యం ఎలారాయగలం అని ఒక భయం ఉన్నాది (ఉండేది). అప్పుడొచ్చిన ప్రశ్నలు:

• వృత్తాల్ని ఎందుకు కుదించకూడదు
• భరనభభరవ, ఈ వరుస క్రమాన్నే ఎందుకు ఎంచుకున్నారు, ఎలా ఎన్నుకున్నారు.
• సంగీతంలో కొత్త రాగాలు కనుక్కుంటున్నారు. మరి ఛందస్సులో కూడా కొత్త వృత్తాలో, జాతులో, మరో వర్గాన్నో తయారుచెయ్యలేమే. చెయ్యాలంటే, దానికి పద్ధతి అంటూ ఏమైనా ఉందా?

ఉదాహరణకి, ఉత్పలమాల తీసుకొంటే:
భ ర న భ భ ర వ
U I I U I U I I I U I I U I I U I U I U
తానన తాన తా న తన తానన తానన తాన తా న తా
సరిగ్గా యతి స్థానం దగ్గర విడగొడితే,

భ ర న
భ భ ర వ

వీటితో, ఒక కందం, ఆటవెలది "లాంటి" పద్యాల్ని తయారుచెయ్యొచ్చు. ఇంకొంచం విశదీకరిస్తే, ఈ క్రింది సూత్రాలు తీసుకోవచ్చు

1 వ పాదం: భ ర న
2 వ పాదం: భ భ ర వ
3 వ పాదం: భ ర న
4 వ పాదం: భ భ ర వ

1-2 పాదాలు సంయుక్తంగా, అలాగే ౩-4 కలిపి ఉత్పలమాల నియమాలు పాటించాలి. అంటే

1 వ పాదం మొదటి అక్షరానికి, 2 పాదం మొదటి అక్షరానికి యతి-మైత్రి ఉండాలి.
౩ వ పాదం మొదటి అక్షరానికి, 4 వపాదం మొదటి అక్షరానికి యతి-మైత్రి ఉండాలి.
1 వ పాదం మొదటి అక్షరానికి, ౩ పాదం కి ప్రాస నియమం వర్తిస్తుంది.

ఇప్పుడు మరిన్ని ఆంక్షలు విధించొచ్చు, ఎలా అంటే

2 వ పాదం మొదటి అక్షరానికి, ఆందులో ౩ వ గణం మొదటి అక్షరానికి యతి-మైత్రి ఉండాలి (కందం లో లాగ)
4 వ పాదం మొదటి అక్షరానికి, ఆందులో ౩ వ గణం మొదటి అక్షరానికి యతి-మైత్రి ఉండాలి (కందం లో లాగ)

మరి కొంచెం బిగిస్తే

ప్రాస నియమం పాటించడం

ఈ నియమాలు పాటిస్తే, ఉత్పలమాల లోని, మొదటి రెండు, చివరి రెండు పాదాలు, వాటంతట అవే, "కందంలాంటి" పద్యాల్లాగ కనిపిస్తాయి. ఆ రకంగా ఆంక్షలతో కూడిన ఒక లఘువృత్తం తయరవుతుంది.

కనీసం ఇలా ఆలోచించడం వలన, ఒక ఉత్పలమాల పద్యాన్ని రాయగలిగాను. ఇదే నా మొదటి ఉత్పలమాల.

ఉ||
వృత్తము వ్రాయగన్ జడిసి వేరొక మార్గము లేకనే కదా,
చిత్తము పోరగన్, వగచి, చెత్తగ వృత్తము గీసితిన్, చఛా!
బెత్తము తీయకండి మరి బేరుమనేడ్వగలన్. కృపాకరా,
విత్తము నాటితిన్ ఇపుడె, విత్తులు, రూకలు సేకరించగాన్!

తప్పులు దొరకనంత వరకూ ఇది ఉత్పలమాలే. దొరికితే ఛ.లే.ప అవుంతుంది. :)

జయహో సర్దార్

నాకు సర్దార్జీలంటే చిన్నప్పట్నుంచీ ప్రత్యేక అభిమానం. కారణాలనేకం. మొదటగా, సైన్యంలో ఎక్కువ కనిపించేది ఈ జాతే వారేకదా. డీడీ-౧ లో అప్పట్లో పరమవీరచక్ర ధారావాహికం వచ్చేది. అందులో కూడా పునీత్ ఇస్సార్ (ధుర్యోధనుడు) సర్దార్ పాత్ర ఇప్పటికీ గుర్తుంది. ఇవి కాకుండా, వాళ్ళ భాంగ్డా నృత్యాలు, మరీ ముఖ్యంగా ఢోల్ వాయిద్యం. వాళ్లు పలకరించే విధానం, నిష్కల్మష హృయం, శ్రమించే తత్వం, శరీర ధారుడ్యం - ఇలా ఎన్నో ఉత్తమ గుణాలు ఈ జాతిలో నాకు కనిపిస్తాయి. అటు సైన్యంలో ప్రధాన పాత్ర పోషించడమే కాకుండా, గోధుమలు వగైరా తిండిగింజలని పండిస్తూ, దేశప్రజలని కడా పోషిస్తున్నారు. వారికి నా పద్యకుసుమాంజలులు:

ఆ.వె||
సిక్కుజాతి సమర సింహముకు జయహో.
ఉక్కుకండకు, నిప్పు గుండెలకు ప్రణతులు. జయహో
కర్షక కులతిలక. గైకొను జోతలు
శౌర్యపరాక్రమశోభితసైనికాగ్రేశరా.

అందుచేతనేనేమో, పంజాబ్ లో ఖలిస్తాన్ ఉద్యమం, వేర్పాటువాదం, ఇందిరాగాంధీ మరణానంతరం సిక్కుల ఊచకోత అత్యంత బాధ కలిగించిన విషయాలు. ఖలిస్తాన్ ఉద్యమం చల్లబడుతుందని, అప్పుటి పత్రికల్లో వచ్చే వార్తలబట్టి, దృశ్యాలనిబట్టి అసలు అనుకోలేదు. విచిత్రం, ఈ మధ్య సిక్కుల్లో మళ్ళే అంతర్గత కలహాలు మొదలయ్యి, అనిశ్చిత, అశాంతియుత వాతావరణం, మరో రూపంలో దాపురించింది. ప్రపంచంలో ఎక్కడా చూసినా అంతర్గత కలహాలే, ఇవే పోకడలు. సిక్కులు కూడా వీటికి అతీతులు కాదా! అహో!

my experiences with poetic meter

In my view, there are two components to writing a poem with meter: technique and art.

1) Technique, the method of construction, can be learned and we need someone to teach us or we need to have sufficient resources for self-help. The online resources like the blogs by few telugu pandits/enthusiasts complement and enhance one's understanding, and sustain the interest, but they are not really a substitute for a formal training session on lines of a one-on-one with instant feedback.

2) The art component is left to the individual, which gives "personality" to
the poem. While this can also be taught, just as any other art, it is more
subjective in nature.

Why do we need a metered poem?
My observation is, poems written by many people without any emphasis on the meter, usually have an approximate meter and that approximation is quite close enough to being perfect. This suggest that, if we feel "right/good" about a poem, there might be an underlying meter. Meter is not something that is artificial. It has a "laya". The ganams, yati, prasa, ensure that when chanted/recited, the poem leaves an audible impression on the mind, at least that is the intent, in my opinion.

Is it hard?
Recounting my experiences, I used to take about two days to write in a
simple meter, but it came down to between half-an-hour to half-a-day.
Readers might be aware that I dont have any saraswati kataksham, but if you
practice, are persistent and sustain the interest, you can learn it. With
time, you will master it.

How do I write (the technique that I am using. By no means this is the only way, but the one that I developed)?

1. Formulate the idea. What do you want to convey? Gather those thoughts,and say it in plain sentences.
2. What are the other ways to express the same idea or similar idea? The vocabulary (eg. synonyms, sandhulu, samasalu, adjectives, fillers, exclamations etc..,) determines the diversity in "expressing" the theme and its strength.
3. Write the approximate version first.
4. Check the meter, make little modifications and go back to step 2 or 1
   if necessary.
   

When step-4 requires many modifications, may be it is an indication that something is not looking good. The poem may not be phonetically pleasing and needs rework with the original idea.

Once you practice enough, the gana vibhajana happens on-the-fly, step-3 and step-4 alternate on-the-fly. By the time you finish, you will have a metered poem.

కీర్వాణెవరయ్యా? హింసకు హేతువయా (అందరి బంధువయా పాటకి పేరడి)

ఈ మధ్య సంగీత దర్శకులు వాళ్ళ సినిమాల్లో టైటిల్ సాంగా, ఐటం సాంగా అన్న తేడాల్లేకుండా అన్నిపాటలు పాడేసి శ్రోతలని తెగ విసిగించెస్తున్నారు. అందులో అగ్రస్థానం కీరవాణిది. తరువాత, చక్రి, హీమేష్ మొదలైనవారు. వీళ్ళని - స్వరకర్తలు, స్వతహా పాటగాళ్ళు అయిన, ఘంటశాల, రాజేశ్వరరావు, ఇళయరాజా, రెహ్మాన్ - లతో పోలుస్తూ, సరదాకి అందరి బంధువయా టైటిల్ సాంగ్ - సూర్యుడు ఎవరయ్యా, మన అందరి బంధువయా కి పేరడి (అసలుపాట నలుపురంగులోను, పేరడీ నీలంరంగులోనూ ఉంచబడ్డాయి) గా ఒక పాట.


సూర్యుడు ఎవరయ్యా, మన అందరి బంధువయా
చంద్రుడు ఎవరయ్యా, మన అందరి బంధువయా.
సూర్యుడు ఎవరయ్యా, మన అందరి బంధువయా
చంద్రుడు ఎవరయ్యా, మన అందరి బంధువయా.

ఘంట్సా లెవరయ్యా, గన గంధర్వుడేనయ్యా!
రాజేశ్వరు డెవరయ్యా, స్వరబ్రహ్మే కదవయ్యా.
ఇళైరాజెవరయ్యా, ఇసైజ్ఞానే పదవయ్యా.
రెహ్మానెవరయ్యా, మన అందరి బంధువయా.
(గనగంధర్వుడయా -గాన గంధర్వుడయా లేదా ఘన గంధర్వుడయాకి శబ్దరూపాంతరం)

నేలనింగినీరూనిప్పూ, నిలువనిచ్చేగాలీ
తమతమ స్వార్ధం చూసుకుంటే, మన గతి ఏం కావాలి
కొంచెం పంచవయా, నువ్వు అందరి బంధువయా
మంచిని పెంచవయా, నువ్వు అందరి బంధువయా

ఘంటశాలిళైరాజ్ రాజేశ్వరుడు,
తమతమ స్వార్ధం చూసుకునుంటే, మీ గతి ఏమయ్యేదో?
కొంచెం ఆపరయా, మిరు హింసకు హేతువయా
పాటను పంచరయా, మరి అందరి బంధువవా

జగతికి ప్రేమను పంచుటకోసం, శిల్వను ఎక్కిన జీసస్
సత్యంకోసం విషంతాగి, సందేశం ఇచ్చిన సొక్రటీస్
అహింసయే తన గొప్ప ఆయుధం, అనినిరూపించిన గాంధి
తమకు ఎప్పుడు ఏమీ కాని, జనం కోసమే తపించి
సుఖాలు త్యజించి, మహాత్ములై నిలిచారు
వీరంతా ఎవరయ్యా, మనలాగే మనుషులయా!

జగతికి పాటను పంచుటకోసం, తప్పుకున్న ఇళయరాజు
ప్రతిభను పెంచుటకోసం, కొత్తవారిని తెచ్చిన రెహ్మాన్
భిన్నత చాటుటకోసం, ఎంతొమందిని మెచ్చుకున్న మహదేవుడే
తమకు ఎప్పుడు ఏమీ కాని, జనం కోసమే తపించి
స్వరాలు త్యజించి, మహాత్ములై నిలిచారు.
వీరంతా ఎవరయ్యా, మీలాగే స్వరకర్తలయా!

కీర్వాణెవరయా, మన హింసకు మూలమయా
కొంచం ఆపవయా, బాలూ ఏడ్చునయా
చక్రీ ఎవరెయ్యా, మన హింసకు హేతువయా
కీచ్వాణాపవయా, చెవిలో రక్తం వచ్చునయా
హేమేషె వరెయ్యా, మన హింసకు హేతువయా
టోపీ తీయవయ్యా, భువిలో యద్ధం వచ్చునయా.

సూర్యుడు ఎవరయ్యా, మన అందరి బంధువయా
చంద్రుడు ఎవరయ్యా, మన అందరి బంధువయా.

ఘంట్సా లెవరయా, మన అందరి బంధువయా
రెహ్మానెవరయ్యా, మన అందరి బంధువయా.

జనగణమన (కొత్త సంకలనం)

రెహ్మాన్ "జనగణమన" స్వరకల్పన అనేక రూపాల్లో శబ్దీకరించబడింది. వాయిద్యాలతో మాత్రమే, గాత్రంతో మాత్రమే ఇలా. వాటిని మూలంగా తీసుకొని, రూపొందించినదే ఈ క్రింది వీడియో. ఉదాహరణకి, గాత్రంవెర్షన్ తో ప్రారంభమై, మధ్యలో వాయిద్యాలతో కూడుకొన్న "జనగణమన" కిమారి, చివరికి "జయ జయ జయహే" అంటున్నప్పుడు గాత్రం వెర్షన్ తో ముగుస్తుంది. వీడియో కు మూలం - వందేమాతరం, బేక్ టూ స్కూల్, + మరికొన్ని వీడియోలు.

- స్వాతంత్ర్య దినోత్సవ శుభాకాంక్షలతో

గమనిక:- ఇందులో నోబెల్ పురస్కార గ్రహీత నార్మన్ బోర్లాగ్ ని కూడా చూడొచ్చు. పతాకావిష్కరణకి ఆయన ముఖ్య అతిధిగా విచ్చేసారు. కాబట్టి ఈపాటికి మీరు గ్రహించే ఉంటారు, ఈ వీడియో కొన్నాళ్ళ క్రితం తయారుచేసినదని)

సత్సంపద లొనగూరునె సత్సంకల్పబలమున్న

కం||
సత్సంప్రదాయము నిలుపు,
సత్సంఘము నెఱుపు, వెలయ సద్భావనముల్.
సత్సంపద లొనగూరునె
సత్సంకల్పబలమున్న(ను. ఓ) సద్గుణరాశీ!

- సుస్మితకి స్నాతకోత్సవ శుభాకాంక్షలతో

సొగసరి చిటుకున కనుమరు గయ్యెన్

దాదాపు పది సంవత్సరాలు పాటు
విజయనగరం - విజయవాడ -చెన్నయ్ - బెంగుళూరు
రైలుమార్గం లో చదువు/ఉద్యోగరీత్యా శెలవులకీ, గట్రా తిరగడం మూలాన, ఆ ప్రయాణాల్లొ ఎన్నో అనుభవాలు ఎదురయ్యేవి.

అది విశాఖపట్నం ఒకటో, అయిదో ప్లాట్ ఫాం. రత్నాచల్ కోసం కాబోలు నిరీక్షుస్తున్నా, బల్లమీద కూర్చుని. ఇంతలో ఇంకేదో రైలు వచ్చి ఆగింది, ఒక పెట్టె తలుపులోంచి అవతలి ప్లాట్ ఫాం కనిపంచే విధంగా. ఏదో పరధ్యానంగా, ప్రపంచాన్ని పట్టించుకోకుండా ఉన్న నన్ను ఈ లోకంలోకి లాక్కొచ్చింది, అప్పుడే యవ్వనంలోకి అడుగుపెడుతున్న యువతి.

కం||
అరవిరిసిన విరిబోణి స
వరించె ముంగురుల. మధుర భావనఁ రేగన్ఁ
పరవశి మరల్చె జగముల్.
అరయగ, సొగసరి చిటుకున కనుమరుగయ్యెన్!

రైలు ఆగంగానే, అలా, వాష్ బేసిన్ దగ్గర ఉండే అద్దంలో తనను తాను చూసుకొని మైమరచిపోతోంది. అటు తిరిగి ఓమారు సర్దుకొని, మళ్ళీ ఇటుతిరిగి. అలా ఒక అయిదునిముషాలు గడిచాక, ఈ లోకంలోకి వచ్చి తన్ను చూస్తున్న నన్ను చూసి, ఛప్పున సిగ్గుతో రైలుపెట్టెలోకి పారిపోయింది. ఈ పద్యం (ఎవరో) ఆ అమ్మాయికి అంకితం.

దేవుపల్లి - దేవునిపల్లే

కథలు, నవలలు, కవితలు, పుస్తకాలు - చదవడం పెద్దాగా ఇష్టపడని నేను పొరపాటున గొల్లపూడి మారుతీరావు గారి వెన్నెల కాటేసింది నవల(?) కొన్ని పేజీలు తిరగేస్తుంటే, "దేవుపల్లి" ప్రస్తావరావడంతో, ఒకసారి గతంగుర్తుకొచ్చింది.

దేవుపల్లి - విజయనగరం జిల్లా గజపతినగరంకి ఒక ఆరు కి.మీ. దూరంలో, తూర్పుకనుమలకి ఆనుకుని ఒక గ్రామం. ఊరి చివర కొండ దగ్గర, ఒక పాడుబడిన కోట (అంటే ఒక నాలుగు గోడలు) ఉండేది. గజపతి రాజులు అసలు ఇక్కడే కోట కడదామనుకున్నారని, కాని కొండమీదనుంచి శతృవులు సులువుగా దాడి చెయ్యొచ్చని, అందుకే విజయనగరంలో నిర్మించేరని ఇక్కడి వారు చెబుతారు. ఈ ఊరిని "కోట దేవుపల్లి" అనికూడా పిలవడికి ఇదొకకారణం. ప్రధాన జీవనాధారం వ్యవసాయం. పక్కనే కొండ ఉండడం వలన, బొగ్గులు, విస్తరాకులు, కలప- ఇవి కూడా జీవనోపాధి కల్పిస్తుండేవి. అలాగే ఇక్కడ దొరికే నాణ్యమైన మట్టి వలన, ఇటుకలు, కుండలు కూడా తయారయ్యేవి. చేనేత మగ్గాలు కూడా ఉండేవి. ఒక్క ముక్కలో చెప్పాలంటే - గ్రామ స్వరాజ్యానికి ప్రతిరూపంగా ఉండేది మా ఊరు.

కం||
నవ్యనురాగాది గుణము
లవ్యయమౌ సుజలధాతులహరీధాత్రిన్,
హవ్యవనవాణిగ వినుడు!
దివ్య కృపన్, దేవుపల్లి దేవుని పల్లే!

ఇక్కడే నేను రెండవ తరగతి నుంచి పదవతరగతి వరకు చదువుకున్నాను - అమ్మా, నాన్నలిద్దరూ, ఇక్కడి జిల్లా ప్రజాపరిషత్ ఉన్నతపాఠశాలలో అధ్యాపకులవడంవల్ల. హైస్కూలు, ఎలిమెంటరీ స్కూలు, బస్టాండు, లైబ్రరీ, పంచాయితీ ఆఫీసు అన్నీ ఒకేచోటా ఉండేవి. మా ఇంటికీ స్కూలు కీ మధ్యలో ఒక పొలం, అంతే. మా ఇల్లు హరిజన కోలనీ లో ఉండేది. ఆదివారం వచ్చిందంటే చాలు, కోలనీ అంతా మా ఇంటి ముందే సినిమా చూడ్డానికి. చాలామంది పిల్లలు చదువుకోడానికి కూడా వచ్చేవారు - కరెంటు వెలుతురు కోసం.

హైస్కూలు కి ముందు వెనకా విశాలమైన ఆటా స్థలం ఉండేది. రెండు పక్కల మామిడి తోటలు, అవి దాటితే చెరువు. ఖాళీ దొరికితే, తోటలోకి, లేదా చెరువుకి - స్నేహితులతో, అక్కడ కబుర్లు - ఓహ్.

చాలా రోజులవరకు ఒక టూరింగ్ టాకీస్ ఉండేది. చాలా మంచి పాత సినిమాలు వేసేవారు. ఇంటికొచ్చే చుట్టాలెవరికైనా, ఇక్కడ సినిమా, చుట్టపొగలమధ్య, చక్కకుర్చీల్లో, చూడ్డం ఎంత సరదావో. నాకు చిరంజీవి పెద్దగహీరో అని తెలియకపోవడనికి, చిరంజీవి బ్లాక్ బస్టర్స్ ఇప్పటికి చాలావరకు చూడకపోవడనికి కారణం, మా ఊర్లో ఎవొస్తే అవే చూడ్డం. స్కూలుకోసం బెనిఫిట్ షో వేసినప్పుడు, ఇదే హాల్లో గేట్ కీపర్ గా పనిచెయ్యడం - ఆహ్.

కం||
నవసింగారములొలికెడి
జవనియె. కల్మషమెఱుగని జనహృది తనెక
ల్పవనిత. సుఫల చరిత. సుద
తివరేణ్యిల. దేవుపల్లి దేవునిపల్లే!

ఇక్కడ ఒక శివాలయం కూడా ఉంది. దీనికి ధ్వజస్థంభాన్ని మా తాతగారు ప్రతిష్టించేరు. హిందీ మేషారే పురోహితుడుగా ఉండేవారు. కాబట్టి పండగ రోజులొస్తే డైరక్టుగా గర్భగుడిలోకి వెళ్ళే సౌలభ్యం ఉండేది. ఒక్క కార్తీకమాసం మాత్రం బాగా జనాలొచ్చేవారు. మామూలు రోజుల్లో రామాలయంలో గాని, శివాలయం లోగానీ, పూజ-పునస్కారాలు పెద్దగా ఉండేవి కాదు.

ప్రతీ గురువారం సంత ఉండేది. నా క్లాస్మేట్లే కొంతమంది కూరలు అమ్మే వాళ్ళు ఆ సంతలో. వాళ్ళ దగ్గర కూరలు అవీ కొనడం కొంచెం వింతగా, ఇబ్బంద్ తోచేది. మేషారబ్బాయని - అడిగినా, అడగకపోయినా- ఇంకో నాలుగు పుంజీలు ఎక్కువ వేసేసేవాళ్ళు. ఇప్పటి పరిస్థితులేమో గాని, టీచర్లన్నా, వాళ్ళ పిల్లలన్నా బోల్డంత మర్యాద ఇచ్చేవారు పల్లెటూళ్ళలో అప్పట్లో. అందుకే "మహదేవు కృపన్ దేవుపల్లి దేవునిపల్లెయే".

మరపురాని మొదటి, "పెళ్ళివీడియో"

విరామాన్ని జాగ్రత్తగా గమనించండి. "మొదటి, పెళ్ళివీడియో". "మొదటి పెళ్ళి" - వీడియో కాదు :). యూట్యూబ్ ఇంకా ప్రపంచానికి "పూర్తిగా" తెలియనప్పుడె మా వీడియో వికారం మొదలైంది. అది కూడా, ఇండియా అసోసియేషన్ అధ్యక్షపదవికి జరిగే వార్షిక ఎన్నికలతో. అప్పటినుంచి కొనసాగుతూ, మొత్తం ఒక 22 వీడియోలు రూపొందించడంలో ఏదో ఒక పాత్రపోషించాను. వీటన్నిటికీ విభిన్నమైనదే పెళ్ళివీడియో కి వీడియోగ్రాఫర్ గా పనిచెయ్యడం.

"మా పెళ్ళి ఫలానా తారిఖున జరగబోతోంది. వీడియోగ్రాఫర్ ని కుదుర్చుకోవడానికి సమయం సరిపోలెదు. అందుకని మీ క్లబ్ లో ఎవరైనా అందుబాటులో ఉంటే నన్ను సంప్రదించండి"

అని పెళ్ళికూతురినుంచి ఒక ఈమైలు స్టూడెంటు ఫిల్మ్ క్లబ్ మైలింగ్ లిస్ట్ కి వచ్చింది. అప్పటివరకు చేసిన వాటితో విసుగు రావడం వలన, ఈ పెళ్ళికి వీడియోగ్రాఫర్ గా పనిచేస్తే పుణ్యం-పరమార్ధం అనుకుంటూ..

"నే చేస్తాను. కానీ, నా దగ్గర ఉన్నది - ఒక డొక్కు కెమారా. అతిసాధారణంగా ఉంటుంది. ఎడిటింగ్ చెయ్యడానికి సమయంలేదు. వీడియో ఒక జ్ఞాపికంగా మాత్రమే ఉపయోగపడుతుంది గానీ, అంతకుమించి సీను ఉండదు. మీరు వీటికి ఒప్పుకుంటే, మీతో మరిన్ని వివరాలు మాట్లాడతాను"

అని టపా పెట్టను. వాళ్ళకి ఇంకెవరూ దొరకకపోవడంతో, నన్ను వాళ్ళ వీడియోగ్రాఫర్ గా అంగీకరించడం తప్పించి, వేరే గత్యంతరం లేకపోయినట్టుంది .

పెళ్ళికూతురిని కలిసి, ఎక్కడ, ఏమిటి లాంటి విషయాలని కనుక్కొన్నాను. బహుసా అది సెమెస్టర్ ముగుస్తున్న సమయం కావచ్చు, ఆవిడకి మాట్లాడ్డానికి కూడా తీరికలేకపోయింది. ఏమైనా ప్రత్యేకమైన సూచనలిస్తుందేమనని, ఆశించి భంగపడ్డాను. ఇంక సరే అని - నా రిసెర్చ్ మొదలుపెట్టా. పెళ్ళి వీడియో తీసేటప్పుడు ఏఏ జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి. ముఖ్యంగా, అమెరికన్ల వివాహంలో ముఖ్యఘట్టాలేంటి, లాంటివన్నె రాసి ఒక లిస్ట్ పెట్టుకున్నాను. నాకున్న బడ్జెట్లోనే - ఒక ట్రైపాడ్, ఒక బుల్లి లైటు, పవర్ ఎక్స్టెంషన్ కార్డు, బేటరీపేక్ - ఇవన్నీ జోలెలో వేసుకొని, వివాహ వేదిక కి చేరుకున్నాను. ఇది, యూనివర్సిటీలోనే ఉండే, ఆల్ ఫైత్ చాపెల్ - బెస్ట్ మేన్, బెస్ట్ వుమెన్, చిన్నపిల్లలు తెల్లగౌన్లలో గులాబీ పువ్వులు పట్టుకుని అటూ ఇటూ తిరుగుతూ - కొంచం సందడిగానే ఉంది.

నేను పెట్టుకున్న కార్డినల్ రూల్ - మన తెలుగు పెళ్ళిళ్ళలో లాగ, వీడియోగ్రాఫర్ కథానాయకుడు కాకూడదు. ఏది చేసినా తెరవెనుకే ఉండాలి- అని. అందుకు తగ్గట్టే, సెంటర్ స్టేజికి ఆటొక చివర ఇటొక చివర వాళ్ళదగ్గరున్న గుప్తులకాలంనాటి రెండు కెమారాలని అమర్చి, నేను మధ్యలో భుజంమీద కెమేరా పెట్టుకొని లో ప్రొఫైల్ లో కూర్చొన్నాను. నేను రాసుకొన్న లిస్ట్ లో జరుగుతున్న అంశాలు ఒకటి ఒకటి అవుతున్నాయి, అంతా సవ్యంగా జరిపోతోదని అనుకుంటుండగా, అప్పుడు తగిలింది మొదటి షాక్. వాళ్ళా ఇంటి పెద్దావిడొకామె, చేతిలో బ్రెడ్ పట్టుకొని, మంత్రంజల్లిన నీళ్ళో, వైనో జల్లుతూ, ఏవో వల్లిస్తొంది. ఆ బ్రెడ్ చూడగానే అర్ధమయ్యింది, ఇది క్రిస్టియన్ల పెళ్ళి కాదు, యూదులపెళ్ళని ( హిస్టరీ చానల్ లో బ్రెడ్ గురించి, చెప్తూ, ఇలా జడలా అల్లే బ్రెడ్ జూయిష్ సాంప్రదాయమని, చెప్పండం గుర్తుకొచ్చింది). మరి వీళ్ళ ఆచారంలో ముఖ్య ఘట్టాలేంటో, ఎక్కడ ఏ షాట్స్ తీయ్యాలో అన్న ప్లేనింగ్ తప్పింది. ఇంక చేసేదేమీలేక, సందర్భానుసారం, స్టిల్ ఫొటోగ్రాఫర్ ని గమనిస్తూ, లాగించేసాను. ఇదంతా దాదాపు ఒక గంటన్నర పట్టింది. చివర్లో ఇద్దరితరపు కుటుంబ సభ్యుల గ్రూప్ ఫొటోతో పెళ్ళి అయిపించేసారు.

ఇంక మిగిలింది డిన్నర్. ఇది మెమోరియల్ స్టూడెంట్ సెంటర్ లో. టేబుళ్ళనీ చాలా నీట్ గా సర్ది ఉన్నాయి. ఎక్కడ చూసినా నలుపే. ఆఖరికి, మూతి-ముడ్డీ తుడుచుకొనే పేపర్ నేప్కిన్స్ కూడా. ఎవడిగోల వాడిది టైపులో అందరి దృష్టి భోజనం మీదే . ఈ నవ దంపతులు మాత్రం ప్రతీ టేబుల్ దగ్గరకి వెళ్ళి అందరినీ పలకరిస్తున్నారు. అతిధులు తెచ్చిన గిఫ్టులని స్వీకరించడనికి ప్రత్యేకంగా ఒక టేబుల్ దగ్గర వారి స్నేహుతులు కాపలా ఉన్నారు. ఇంగ్లిష్ సినిమాల్లో చూపించినట్టు, పెళ్ళికూతురు పూలసజ్జ విసిరితే, ఎవెరో ఒక అమ్మాయి పట్టుకొని తెగ మురిసిపోయింది. తరువాత ఒక వింత ఆచారాన్ని గమనించాను. పెళ్ళి కూతురు కుర్చీలో కూర్చొని ఉంటే, పెళ్ళి కొడుకు వెళ్ళి, ఆమె గౌనులో కిందనుంచి చెయ్యిపెట్టి కితకితలో ఎవో పెట్టాలి. ఎంత లోపలికి చాపితే అంత సరదా కాబోలు. అదేం సరదావో - అంత మంది సమక్షంలోనిన్నూ. తరువాత, ఇద్దరూ కలిసి, డీ.జే పాటకి అనుగుణంగా డాన్స్ చేసారు - అందరూ చప్పట్లు కొడుతూండగా. ఇలా దాదాపు చివరికొచ్చేసాం. అలా అంతమంది అతిధుల్ల్నీ కవర్ చేసుకుంటూ, అధ్భుతంగా డెకరేట్ చేసిన కేక్, పళ్ళు, ఇలాంటివన్నీ వెనక్కి నడుస్తూ తీస్తూ, తీస్తూండగా

కం||
తుళ్ళిపడె నూతన వధువు
భళ్ళున పగల స్మృతిశిఖరపటరాజమ్ముల్
ఘొల్లనె పతి విభ్రాంతిన్.
ఛెళ్ళుమనగ చెంప, ఇల్లు జేరితి తుదకున్.

ఒక్కసారి పెళ్ళికూతురు అదిరి (తుళ్ళి) పడింది. పెళ్ళి కొడుక్కి ఏమైందో కాసేపు అర్ధంకాలేదు. ఒక ఫొటొస్టేండ్ కి నా కాలు తగలండంతో, వాళ్ళిద్దరూ కలుసున్న ఫొటొ (స్మృతిశిఖరపటరాజం) ఒకటి కింద పడి, అద్దం భళ్ళుమని పెద్ద శబ్ధం చేస్తూ విరిగిపోయింది. నా మనసులో వంద తెలుగు సినిమాలు గిర్రుమని వంద రోజులాడినట్టినిపించింది. మీకు తెలుసుగా - ఒక ఫొటొ గోడమీదనుంచి కింద పడి అద్దం పగిలింది - అంటే అర్ధం. అంతా ఒక క్షణం పాటు నిశ్శబ్ధం. అందరి చూపు నా వైపే. పెళ్ళికూతురు నోరెళ్ళబెట్టింది. పెళ్ళి కొడుకు చెంప ఛెళ్ళుమనేట్టు ఒక చూపు చూసి, మళ్ళీ సర్దుకొని, తనే ఆ అద్దం ముక్కలని ఏరడానికి ముందుకొచ్చాడు. ఇద్దరికి క్షమాపణలు చెప్పి, అతని స్నేహితులు కొందరు, నేను కలిసి గాజుపెంకులన్నె ఎత్తి చెత్తబుట్టలో వేసి, నేను కనుమరుగయ్యాను. ఇంక మరి మధ్యలోకి వెళ్ళకుండా జూమ్ తో కానిచ్చేసా. ఇంకో పావు గంటికే మొత్తం కార్యక్రమం అయిపోవడం, గుడ్డిలో మెల్ల. కథానాయకుడు సరే సరి, ఇలా విలన్నో, కమెడియన్నో అయిన ఇంత దారుణమైన అనుభవం జీవతంలో ఇంకెప్పుడూ ఎదురు కాకూడదురా నాయనా, అనుకుంటూ, తలదించుకొని, కాళ్ళీడ్చుకొంటూ, ఇంటికిచేరాను.

మర్నాడు వెళ్ళి వాళ్ళ పెళ్ళి డీ.వీ.డీ. ని పెళ్ళికూతురికి అప్పజెప్తే, చేతిలో ఒక ఇరవై డాలర్లు పెట్టింది. పెట్టిన ఖర్చు కూడా తిరిగిరాలేదు. బహుసా, ఆ ఫొటొ వెల మినహాయించినట్టుంది. ఇలా, నేను పనిచేసిన మొదటి పెళ్ళి వీడియో - అదే, మొదటీ "పెళ్ళి వీడియో" మరచిపోలేని జ్ఞాపకాల్ని మిగిల్చింది. వాళ్ళ సంగతేమో మరి :).